Ανιχνεύοντας του Τυπογράφους και τα Τυπογραφεία της Σύρου τον 19ο και 20ό αιώνα
H Ερμούπολη της Σύρου διαδραματίζει για πολλές δεκαετίες του 19ου αιώνα σημαντικό ρόλο στις οικονομικές δραστηριότητες όχι μόνο στο ελληνικό κράτος αλλά στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Ο ηγετικός αυτός ρόλος αποτυπώνεται, σε μεγάλο βαθμό, και στο παραγόμενο έντυπο στην πόλη αυτή. Χάρις στην Ελληνική Βιβλιογραφία του 19ου αιώνα που το Βιβλιολογικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού» ανήρτησε πρόσφατα στο διαδίκτυο, μπορούμε να μετρήσουμε ακριβέστερα αυτή τη βιβλιοπαραγωγή, που ξεπερνά τους 1.500 τίτλους, να διορθώσουμε ή να διευρύνουμε παλαιότερες εκτιμήσεις για την Ερμουπολίτικη τυπογραφία και τους συντελεστές της, τους τυπογράφους.
Η αξιοσημείωτη αυτή εκδοτική δραστηριότητα οφείλεται κατ’ αρχήν στις ανάγκες μιας μεγάλης πόλης που ο πραγματικός πληθυσμός της ξεπερνά κατά πολύ τις 20.000-25.000 κατοίκους. Μιας πόλης που χρησιμοποιεί το έντυπο στις ποικίλες εκφάνσεις των οικονομικών δραστηριοτήτων της, στις εκπαιδευτικές και διοικητικές της ανάγκες ως περιφερειακής πρωτεύουσας.
Οι τυπογράφοι της Ερμούπολης δεν κάλυψαν μόνο τις ανάγκες, που ήταν μεγάλες, της κοινωνίας στην οποία είχαν ενταχθεί, αλλά συμμετείχαν, τουλάχιστον ως ένα βαθμό, στο κύκλωμα παραγωγής εντύπου που απευθυνόταν σ’ όλους τους κατοίκους του ελληνικού κράτους και τους ελληνόφωνους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εξέδωσαν, για παράδειγμα, σχολικά εγχειρίδια και άλλα γενικού ενδιαφέροντος έντυπα που σίγουρα υπερακόντιζαν τις τοπικές απαιτήσεις. Οι πολιτικές, επίσης, ανάγκες πληροφόρησης και οι πολιτικές αντιπαλότητες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο προκάλεσαν κι εδώ την έκδοση πολιτικών φυλλαδίων και πάρα πολλών εφημερίδων.
Η κρίση, ωστόσο, κυρίως από τη δεκαετία του 1870 και η σταδιακή παρακμή της πόλης επηρέασαν τις τυπογραφικές εργασίες: πολλά μικρά τυπογραφεία αναγκάστηκαν να κλείσουν. Στον μεγάλο ανταγωνισμό της ραγδαία αναπτυσσόμενης πρωτεύουσας άντεξαν 3-4 τυπογραφεία που με τον εκσυγχρονισμό τους και την ευρύτερη φήμη τους μπόρεσαν να επιζήσουν ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Δεν λείπουν φυσικά και τώρα, στα χρόνια της παρακμής, οι εξαιρετικές εκείνες εκδόσεις που αποδεικνύουν το υψηλό επίπεδο τέχνης των τυπογραφείων της Ερμούπολης. Κατεξοχήν το μνημειώδες έργο του πρίγκιπα Δημ. Ροδοκανάκη, Ιουστινιάναι- Χίος, Ερμούπολη 1900, στο τυπογραφείο Ρενιέρη Πρίντεζη. Στο ίδιο τυπογραφείο, την ίδια περίοδο, τυπώνεται σε μεγάλο και καλαίσθητο σχήμα το με διεθνή απήχηση περιοδικό Ιατρική Πρόοδος, το οποίο, μαζί με την γαλλική εκδοχή του La Grèce Médicale, εξέδιδε ο ιατρός Ιωάννης Φουστάνος.
Από το Μεσοπόλεμο και μετά η σημαντικότερη τυπογραφική δραστηριότητα στη Σύρο επικεντρώνεται στην έκδοση εφημερίδων, λίγων βιβλίων και περισσότερο σε ποικίλης μορφής έντυπο υλικό για τις ανάγκες της τοπικής οικονομίας (των εργοστασίων κυρίως) και της κοινωνίας γενικότερα (μισθοδοτικές καταστάσεις, τιμολόγια, διαφημιστικά, πιστοποιητικά κλπ.).