Μηχανουργοί & Μηχανουργεία της Σύρου
Τα μηχανουργεία εδώ στη Σύρο, αποτέλεσαν για πάνω από έναν αιώνα, μία ακόμα μεγάλη παραγωγική δραστηριότητα που μας άφησε μια μεγάλη ιστορία. Αυτή η ιστορία αρχίζει από το 1861 με το Νεώριο – Μηχανουργεία Σύρου, από τα παλαιότερα Μηχανουργεία της Ελλάδας. Τότε κατασκεύαζε μικρές ατμομηχανές, αντλίες, λέβητες, πιεστήρια (ακόμα και μικρά ραβδωτά κανόνια για τον εφοδιασμό της Κρητικής Εξέγερσης του 1866). Η λειτουργία τους, σε συνδυασμό και με την ανάπτυξη των άλλων κλάδων της βιομηχανίας, συνδέθηκε αναπόσπαστα με την καθημερινή ζωή του νησιού.
Η έκθεση αυτή μας έδωσε ιδιαίτερη συγκίνηση, γιατί στήνοντάς την στράφηκε το βλέμμα μας μερικές δεκαετίες πίσω, στα Μηχανουργεία – μπόλικα τότε στη Σύρο – και στους Μηχανουργούς, άξιους και έμπειρους ανθρώπους / δασκάλους πραγματικούς, που καθοδήγησαν και εκπαίδευσαν ακούραστους μαθητές και εν συνεχεία δεξιοτέχνες επαγγελματίες, που δούλεψαν γερά για χρόνια, και δημιούργησαν κάθε τύπου μηχανές, για σκάφη, για μαγγανοπήγαδα, για αγροτικά μηχανήματα, αντλίες, οικοδομικά μηχανήματα…
Ήρθαν στα αυτιά μας οι ήχοι αυτών των μηχανουργείων που τότε νομίζαμε πως θα δούλευαν για πάντα…
Ο Σύλλογος και με αυτήν την έκθεση επιδιώκει να σας φέρει κοντά στο Βιομηχανικό Μουσείο και να γίνετε συνοδοιπόροι στο έργο του. Σ’ αυτό χρειάζεται την βοήθεια όλων των Συριανών και όλων αυτών που αγαπάνε τη Σύρο. Το ΒΜ έχει στην κατοχή του εξαιρετικά δείγματα της Βιομηχανικής ανάπτυξης της Σύρου, που ως μαρτυρίες της ιστορίας μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ερμηνεία και τεκμηρίωση των οικονομικών αλλαγών που ζούμε και βέβαια των τεχνολογικών και κοινωνικών. Ο σύλλογος φίλων του Μουσείου γι αυτό στηρίζει το έργο του, προβάλλοντας τις δραστηριότητές του και μεριμνώντας για την διάσωση, συντήρηση, προστασία και ανάδειξη αυτών των τεκμηρίων. Τα μέλη του – Ειρήνη Δράκου, Αλ. Μαραντζίδης, Βεντούρης Πρίντεζης, Γιώργος Φρέρης, Ντίνα Σικουτρή, Γρηγόρης Μισχεδάκης –προσφέρουν εθελοντική δουλειά με πολλή αγάπη, και έχουν μεράκι.
Όμως δεν παύει να είναι στις προτεραιότητές μας η εξεύρεση πόρων για την αποκατάσταση και την έκθεση των αντικειμένων του ΒΜ, που έχουν κατά καιρούς δωριθεί από συμπολίτες μας και στοιβάζονται σε αποθήκες, μέχρι να εκτεθούν. Μ αυτόν τον τρόπο θέλουμε ο κόσμος να εμπιστευτεί το μουσείο και να χαρεί με την έκθεση των δωρεών, να δει πως η δωρεά του αξιοποιείται και αποτελεί κι αυτή ένα μέρος της ιστορίας του τόπου του. Έτσι πιστεύουμε ότι χτίζονται οι δεσμοί του κόσμου με το μουσείο και κερδίζεται η εμπιστοσύνη απέναντι στους σκοπούς του.
Μεταξύ των στόχων μας είναι πάντα ο εμπλουτισμός των δραστηριοτήτων με εκδηλώσεις, που θα κάνουν το Μουσείο περισσότερο προσιτό και οικείο σε όλους, με ιδιαίτερο βάρος στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Αυτό το Μουσείο αποτελεί ένα ζωντανό κύτταρο πολιτισμού και θέλουμε να γίνει προσιτό και οικείο σε όλους. Πρέπει να το διατηρήσουμε ζωντανό, με την προοπτική να εξελιχθεί σε ένα μεγάλο Υπερ-τοπικό Οργανισμό, μια στέγη για δράσεις, και να αποτελέσει ένα Πολιτιστικό κεφάλαιο, όχι μόνο για την πόλη μας, αλλά και για όλες τις Κυκλάδες, και για όλη την Ελλάδα.
Ενδεικτικά αναφέρω μία από τις επιτυχημένες εκδηλώσεις του συλλόγου μας, την ημερίδα με θέμα «Με τη ματιά σ ένα αειφόρο μέλλον προσεγγίζουμε την πλούσια βιομηχανική κληρονομιά του τόπου μας» που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2015 σε συνεργασία με την Β’ βάθμια εκπαίδευση.
Σ αυτήν έγιναν εισηγήσεις από βιομηχανικούς αρχαιολόγους και ιστορικούς, σημαντικές ανακοινώσεις από καθηγητές και προβλήθηκαν εργασίες μαθητών από έρευνές τους σε διάφορα βιομηχανικά κτίρια της Ελλάδας.
Άλλες δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν από τον σύλλογο από το 2012 είναι η έκθεση για τα Ελληνικά Πετρέλαια, η έκθεση ζωγραφικής για τη Σύρο του 80 με τα μάτια 11 Ρώσων ζωγράφων, η παρουσίαση του Αρχείου του συνδέσμου Αναπήρων και θυμάτων πολέμου Σύρου, η έκθεση «Το ΒΜ τρέχει στο Παρελθόν της Μοτοσυκλέτας», τα Κυριακάτικα παραμύθια για παιδιά, Το Συριανό Λουκούμι και οι άνθρωποί του, η έκθεση φωτογραφίας «Όταν ο χρόνος σταμάτησε» στο εργοστάσιο Ζησιμάτου, η ιδιαίτερη και επιτυχημένη έκθεση του πρώτου ηλεκτροκίνητου αυτοκινήτου στην Ελλάδα, του Enfield, και η μέχρι πρότινος έκθεση για την ιστορία της Νυχτερινής Σχολής Μηχανικών Σύρου, που έφερε εδώ πολύ κόσμο και συγκίνηση…
Επίσης ο σύλλογός μας εξέδωσε πριν λίγους μήνες ενημερωτικό φυλλάδιο για το Βιομηχανικό Μουσείο Σύρου με κείμενα και φωτογραφικό υλικό, το οποίο απευθύνουμε στους φίλους του μουσείου με το αίτημα για οικονομική στήριξη.
Οι δραστηριότητες δε, που έχουν προγραμματιστεί για το άμεσο μέλλον είναι η έκθεση για την ιστορία του κυνηγιού στη Σύρο, έκθεση Τυπογραφίας (μιας και στους χώρους του φιλοξενούνται πιεστήρια Αγγλίας του 1875, Γερμανίας του 1890, ακόμα και δείγματα λιθογραφικής τέχνης, καθώς και συλλεκτικά βιβλία από τυπογραφία με διεθνή φήμη) και αργότερα έκθεση για την Κλωστουφαντουργία και φυσικά για το Νεώριο.
Σήμερα καμαρώνουμε, γιατί η έκθεση γίνεται με δική μας δουλειά και πόρους και τη δουλειά των φίλων μας, τους οποίους ευχαριστούμε από βάθους καρδίας. Πολλά ευχαριστώ απευθύνουμε στις οικογένειες και σε όλους όσους μας έδωσαν πολύτιμο για αυτούς υλικό – συναισθηματικά και υλικά: Φωτογραφίες, αρχεία, μηχανήματα που τα βρήκαν σκουριασμένα και πεταμένα στα σκουπίδια και τα έσωσαν, τα φρόντισαν, τα αγκάλιασαν και τώρα μπορούμε να τα έχουμε και να τα χαιρόμαστε σαν καινούργια.
Τις ευχαριστίες μας απευθύνουμε και προφορικά στην οικογένεια Μαούτσου και Ευαγ Φοράδη, Γιώργο Φρέρη, στον κ Αγγελο Κοντιζά, στον κ Ραφαήλ Φρέρη, Ξανθάκη Εμμανουήλ, Βακόνδιο Ιωάννη και οικογ Αντ. Μαυρουδή για το πολύτιμο υλικό και τα μηχανήματα που έφεραν.
Ακόμα, είμαστε διπλά ικανοποιημένοι γιατί εισακουστήκαμε στην έκκλησή μας «υιοθετείστε ένα μηχάνημα». Ήδη εμφανίστηκαν φίλοι, που δέχτηκαν με προθυμία να συντηρήσουν και να αποκαταστήσουν παλιά μηχανήματα του ΒΜ, επαναφέροντάς τα στην αρχική τους κατάσταση. Έτσι, σε πρώτη φάση θα διασωθούν από την φθορά και τη διάβρωση, σε επόμενη δε έκθεση θα μπορούν να βγουν κι αυτά στην επιφάνεια και να τοποθετηθούν δίπλα στα άλλα τεκμήρια των εργοστασίων και της βιομηχανικής παραγωγής του τόπου μας.
Αυτή η προσφορά, μεταφορικά αποτελεί και μια αντίσταση στη φθορά και στην απογοήτευση των ημερών.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση της έκθεσής μας, τυχαία είδαμε μια ανάρτηση στην ιστοσελίδα της Βιομηχανικής αρχαιολογίας μαζί με την αφίσα μας. Η αρχαιολόγος αναφερόταν στην εξαιρετική έκθεσή μας και γράφει «Ο Σύλλογος φίλων τεχνικού πολιτισμού Ερμούπολης – ΒΜ, αποτελεί την πιο ζωντανή απόδειξη του ότι η συλλογική προσπάθεια μπορεί να κρατήσει ζωντανό κάτι κόντρα στην φυσική ροή των πραγμάτων». Ακριβώς αυτό…, αυτό για το οποίο αγωνιζόμαστε να μείνει ζωντανό.. Η αναγνώριση από έναν τέτοιο φορέα είναι για μας ανάσα και επιβεβαίωση. Πιστεύουμε ότι είναι ανάγκη για τη Σύρο, ειδικά τώρα, να βγάλει προς τα έξω αυτή την «προίκα», να την αναδείξει, να καμαρώσει γι αυτή την Βιομηχανική της ιστορία, αυτή είναι η βαριά βιομηχανία της, η ειδοποιός διαφορά της από άλλα μέρη, που δεν έχουν κάτι ανάλογο να προβάλλουν, παρά θάλασσες κι ακρογιαλιές…
Για την ιστορική διαδρομή και λειτουργία των μηχανουργείων θα έχουν το λόγο η προισταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους κα Ψιλοπούλου και ο κύριος Μαν. Κωνσταντίνου, που είναι και από τους συντελεστές της έκθεσης και μας βοήθησε με πολλούς τρόπους και πάντα με χαμόγελο και αισιοδοξία.
Ευγνωμοσύνη οφείλουμε στους φίλους μας Βαγγέλη Ξαγοράρη και Πόπη Ξενοπούλου, εγώ τους θεωρώ ευεργέτες μας αυτές τις ώρες που οι πόροι μας είναι ελάχιστοι, και που αγόγγυστα και αφιλοκερδώς δούλεψαν κι αυτή τη φορά για να βγουν στην επιφάνεια με τον καλύτερο και πιο καλλιτεχνικό τρόπο τα παλιά αρχεία και οι φωτογραφίες που βρήκαμε και να μεταμορφωθούν σε προσκλήσεις, μπάνερ, αφίσες.
Τον κύριο Καπούτσο, πάντα πιστό φίλο μας, θερμά ευχαριστούμε που με προθυμία μας προσκόμισε ό,τι στοιχεία είχε για τα μηχανουργεία, καθώς και για τα πολλά εργαλεία που έφερε και που εκτίθενται στο σταντ της αίθουσας.
Για το στήσιμο αυτής της έκθεσης δούλεψαν σκληρά τα μέλη του ΔΣ του Συλλόγου μας κ. Βεντούρης Πρίντεζης, και κ. Γιώργος Φρέρης φροντίζοντας ο μεν Βεντούρης να βρει παλιές μηχανές απ’ τα χωριά και απ την Ερμούπολη και να τις μεταφέρει στο ΒΜ με πολύ κόπο και ξοδεύοντας πολύ χρόνο, ο δε Γιώργος Φρέρης σκαλίζοντας παλιά αρχεία του μηχανουργείου του πατέρα του και του παππού του να μας διαθέσει οικογενειακά κειμήλια μεγάλης αξίας. Εμείς οι υπόλοιποι τους ευχαριστούμε!
Όσο για την συμβολή στο έργο μας του Αχιλλέα Δημητρόπουλου και της ακούραστης Ελένης έχουμε ξαναμιλήσει και δεν υπάρχουν πιά λόγια. Οποιαδήποτε μέρα και ώρα έπρεπε να έρθουμε στο Μουσείο, αυτοί οι δύο ήταν εκεί. Πάντα κοντά μας.
Εδώ, τώρα, θα δείτε οι περισσότεροι από σας τους χώρους που εργαστήκατε, θα θυμηθείτε τα μηχανήματα που πάνω τους δουλέψατε, θ ακούσετε τις οδηγίες και τις φωνές των δασκάλων σας. Αφεθείτε να μεταφερθείτε σ αυτά τα χρόνια…